Mesih Ali Paşa Camii
MESİH ALİ PAŞA CAMİİ
(Mesih Paşa Camii)
(Mesih Mehmed Paşa Camii)
Cami, Hırkaişerif Mahallesi, Eski Alipaşa Caddesi üzerinde bulunmaktadır. Sultân III. Murad Devri (1574-1595) Vezin Âzâmlarından Hadım Mesih Mehmed Paşa tarafından H.994/M.1585-86 tarihinde kendi adına yaptırılmıştır1. Halk arasında "Mesih Ali Paşa camii" olarak da bilinmektedir.
Kapısının iki tarafındaki nişlerin üzerinde bulunan kitabesinde banisinin Hadım Mesih Mehmed Paşa olduğu belirtilmektedir. Mesih kelimesi sonradan lakabı olmuştur. Mesih Mehmed Paşa'nın sadrazamlıktan azlinden önce camiin inşâası tamamlanmış olup kapı üzerine yazılan dört beyitlik kitabenin tarih beyti şöyledir.
“Hatif-i Kûdsî dedi itmamın tarihini Bu makam oldu ibadetgâh-ı makbûl-ı Celîl”2.
H.1312/M.1894 yılında depremden hasar gören cami, 1935 yılında bir tâmirat görmüştür. Mesih Paşa H.1000/M.1592 yılında vefat etmiştir. Cami avlusunda üstü örtülü türbede medfündur3.
Doğudan batıya doğru alçalan meyilli cami arsası, batı sınırında sıralanan bir dizi dükkânla tesviye edilmiş, elde edilen platform üzerine cami oturtulmuştur.
Kesme taş örgülü duvarların kuşattığı kare plânlı harım yaklaşık 13 m. çapında bir kubbe ile örtülüdür. Harîmi, batı ve doğu yönlerinde dışardan kuşatan üçer birimli revaklar iki katlı tutulmuş, zemin kattaki birimler dışarıya açılmış, buna karşılık omurgalı çapraz tonozlara oturan kubbelerle örtülü olan üst kat birimleri, kubbeyi taşıyan payeleri birleştiren kemerlerle iç mekâna bağlanmış ve böylece geniş üst kat mahfilleri elde edilmiştir. Ayrıca ortadaki aynalı tonoz, diğerleri pandantifli kublelerle örtülü beş birimden oluşan son cemâat yeri, sarkıtlı bir dış revakla kuşatılmış, avlusu camiin boyutları ile uyum içinde olan iddiasız bir revakla çevrilmiştir. Ufak kubbelerin örttüğü on iki birimden oluşan revak kayyım ve müezzine ait birer oda ile son bulmaktadır4. Avluda kuzey duvarı boyunca, revak altında bir dizi abdest musluğu sıralanmaktadır. Kuzey batı köşesinde bulunan tek şerefeli minaresi kesme taştan yapılmış, son yıllarda cami ile birlikte tamir edilmiştir. Şerefeden itibaren yeni yapılmıştır. Kürsü cepheleri düzdür. Pabuç ise hayli uzundur. Gövdenin dış sathı hafif cephelidir. Şerefelerin altında bu cephelerin her birinin üzerinde kabartma olarak kemerler işlenerek bunların içine giren kabartma olarak kandil şeklinde tezyinat yapılmıştır5.
Caminin mermer işçiliği de oldukça güzeldir. Mihrabı ve minberi zarif oymalarla işlenmiş, üst kısmındaki pencereler alçıdan yapılmış ve renkli camlarla tezyin edilmiştir. Mesih Paşa câmiinin Türk san'at tarihinde önem kazanmasının bir özelliği de bir kısım duvarlarını ve pencere alınlıklarını kapayan çok güzel çinilerle bezenmiş olmasıdır6. Kürsü ahşaptan yapılmış ve seyyardır.
Caminin iç alanı 500 m2 son cemâat mahalli ise 340 m2'dir. Avlu ve bahçesinin alanı ise 700 m2'yi geçmektedir. Caminin kıble yönünde bulunan çeşmesi 1817 yılında tamir görmüştür.
Caminin banisi Mesih Paşa'nın cami avlusunda üstü örtülü türbede medfûn bulunduğu bazı kaynaklarda belirtilmekte ise de halen Paşa'ının kabri, üstü açık, etrafı demir parmaklıklarla çevrili halde bulunmaktadır. Caminin ön kısmında haziresi mevcuttur.
Hadîka'da, caminin vakfiyesinde camiye tayin edilecek imam, müezzin ve hizmetli adedinden söz edilerek cami vakfından ücretlerinin ödenmesi beyan edilmektedir7.
1.Hadîka, c.l, s. 19.
2.Hadîka, c.l, s.193;F.Anıtlan s.96.
3.Hadîka, c.l, s.193; T.Öz. İst.Câmileri, c.l, s.104.
4.O.Âslanapa, Osm.Mim. s.360; F.Anıtları,s.96;Y.Neşriyat İst.Abideleri s.67.
5.S.Eyice İst.Minareleri, s.30.
6.İst. Kültür ve S.Ansiklopedisi,c.IV, s.2168.
7.Hadîka, c.l, s.192.
