Laleli Camii
LALELİ CAMİİ
Kemalpaşa Mahallesi, Ordu Caddesi, numara 278'de yer almaktadır. Cami, imaret, türbe, sebil, muvakkithane, hamam, han ve dükkânlardan oluşan külliyesi ile birlikte 1759-1763 yıllarında III. Mustafa tarafından inşa edilmiştir. Her ne kadar Barok Üslûbuna dahil sayılırsa da Nuruosmaniye kadar bariz bir barok karakteri taşımaz. Daha ziyade klâsik üslûbun bazı şekillerini ihtiva etmektedir.
Mabed, 1765 depreminde harap olmuş ve 1782'de esaslı bir şekilde tamir görmüş, daha sonra muhtelif tarihlerde onarılmıştır. Mimarı Mehmet Tahir, bina emini Ali Ağa olan eserin tüm unsurları çok itinalı yapılmış ve bir bodrum katı üzerine oturtulmuştur.
Binanın ön tarafı ileriye doğru, bir çıkıntı teşkil ederken yanlarda Yeni Cami'de olduğu gibi sütunlu galeriler vardır. Orta da sekiz köşeli plânda yükselen orta duvarlar üzerine inşa olunan bir kasnak üstüne tek bir kubbe yerleştirilmiş ve duvar köşelerine birer ağırlık kuleleri yapılmıştır. Camiin plânı kare olup kubbesini altı yarım kubbe çevrelemektedir. Hünkâr mahfili sol taraftadır. Birer şerefeli iki minaresi vardır. Sol taraftaki minare, cami inşaasından 6 yıl sonra yapılmıştır. İç avlusu 14 sütuna müstenit 18 kubbelidir. Bu alanda mevcut olan şadırvanın ise sekiz sütunu vardır. Söz konusu avlunun üç kapısı olup cadde tarafındaki kapıya 14 basamakla çıkılır. Dört sütun ve beş kubbeli olan son cemaat yerinde ve iki yanında birer küçük mihrap ve üzerlerinde birer mükebbire bulunmaktadır. Sol revakın yanındaki kapıdan hünkâr mahfiline bir rampa ile çıkılmaktadır1.
Kubbe kasnağı etrafındaki pencere adedi 24 ve camiin tüm pencere sayısı ise 105 tir. Cami binasının haricinde, doğu ve batı cephelerinde dokuzar kemerli birer galeri inşa edilmiş ve bunların alt kısımlarına abdest muslukları yapılmıştır.
Caminin dış avlu cümle kapısı 1957-1958 yılında yol zarureti yüzünden geri çekilmiş caddeye ilâve dükkânlar yapılmış ve bodrumu ihya edilmiştir. Cami önündeki türbbede, III, Mustafa, III. Selim ve Heybetullah, Mihrimah, Mihrişah ve Fatma Sultan'lar mefumdur. Bu bina da barok üslûpta olup içi 16. yüz yıla ait cinlilerle bezenmiştir. Yanında Haseki Sultanlar türbesi ve üzeri sanatkarane bronz şebekeli Adilşah Kadın'ın açık türbesi bulunmaktadır2.
Sebil de bronz şebekelidir. Fakat cami külliyesi içinde yer alan hamamdan günümüze hiç bir eser kalmamıştır.
1.Arseven, Celâl ESAD; Türk Sanatı Tarihi, s.415.
2.Hadîka, c.I, s.23.
