Hadım İbrahim Paşa Camii
HADIM İBRAHİM PAŞA CAMİİ
(İbrahim Paşa Camii)
Silivrikapı Mahallesi, Silivrikapı Caddesi 139 numarada bulunan külliye; İbrahim Paşa tarafından H.958/M.1551-1556 yılları arasında Mimar Sinan'a inşâ ettirilmiştir. Mektebi günümüze ulaşmayan külliye, açık türbe, hamam ve çeşmeden müteşekkildir. Caminin etrafı muntazam kesme taşlarla çevrilidir. Uç giriş kapısı ve kapılardan ikisinde de kitabe mevcuttur. Silivrikapı Caddesine açılan sol kapı üstünde girift bir sülüs ile iki satır halinde şu kitabe mevcuttur:
“Yaptı ibrahim Paşa bu muallâ camii.
Yümünle şali sürür encamda.
Kılarlar icma-i ümmet tâki beş vakti edâ.
Kılûben tahmîdü teşbihi sabâhü samda.
Kadiyi Dâi dedi itmamının tarihini.
E oldu izazile bu mâbed şerif eyyamda”.
Caminin son cemâat yerini, altı mermer sütunun tuttuğu beş yüksek kubbe örtmektedir. Ortadaki kubbe hem yüksek, hem de üstü dilimlidir. Sütun başlıklarının bazıları istalâk-titlidir. Sağdaki ikinci sütuna altı şualı hendesî bir yıldız yapılıp, içine de kırmızı mozayik yerleştirilmiştir. Yine son cemâat yerinin, minare kapısının üstündeki lacivert renkli çini üzerine sülüs yazı ile "Selâmün aleyküm tıbtüm fedhülûha hâlîdîn"âyeti yazılıdır.
Üstündeki çini levhada ise "ya Hannân ya Mennân"ismi celâlleri dörder defa yazılmıştır1.
Son cemâat yerinin sol tarafındaki birinci pencerenin üstünde çini panoda "Elmünafık-u filmescidi ket-tayr-ı fil-kafes sadaka Resûlüllah"hadisi, ikinci pencerenin üstünde de "Selamün aleyküm bi mâ sebertüm fenime ukbed-dâr"âyeti yazılıdır. Yine üstteki panoda ise "ya kâfi, ya safi, ya mügnî"ismi celâlleri bulunmaktadır2.
Bugün ise, son cemâat yerinin sağ ve sol tarafı alimünyum çerçeve ile kapatılarak, sol tarafı Kız Kur'ân kursu, sağ tarafı da kadınlar mahfili olarak kullanıldığı için, bu muazzam manzarayı görememekteyiz.
Cami nin cümle kapısı çift kanatlı olup, oyma ve sedef işçiliğinin, kemik ve fildişi ile yapılan hendesi şekil ve çiçekli süslemelerin en güzel örneği burada sergilenmiştir. Kapının sağ kanadının üstünde sülüs ile "Allahüm-meftah lî ebvâbe rahmetike"sol kanadında ise "Allahümme innî es'elüke min fazlike"yazıları bulunmaktadır. Yine bu kapının üzerinde Kandî'nin üç satırlık sülüs kitabesi bulunmaktadır.
“Asaf-i pâk din İbrahim,
ki anındır binayi hayır şiar,
Hamdilillâh temam olup buldu,
Camii ile şeref bu râh güzâr
Didi Kandi bu cami e tarih,
Beyt-i Hadi ve mâbed-i ebrâr”.
Bu kitabenin sağında yine sülüs bir yazı ile "Lâ ilahe illallah"solunda da "Muhammedün Resûlüllah"yazıları bulunmaktadır3.
Osmanlı mimarî üslûbunda yapılan cami kare plânlı olup, 12 m. çapında, kasnağında 16 penceresi olan, büyük bir kubbe ile örtülüdür. Kubbenin ortasında daire içinde sülüs hat ile "Fatiha Sûresi" yazılıdır. Otuz sekiz pencere ile aydınlanan camiin nefis bir mihrabı bulunmaktadır. Mihrabın üstündeki yarım daire nakışlı ve tamamen çinilerle süslüdür. Minberi ve korkulukları mermer işçiliğinin eşi bulunmaz bir şaheseridir. Kürsüsü ise ahşaptır. Mabedin sağında bulunan taş yapılı müezzin mahfilinin üzeri, kadınlar mahfili olarak yapılmıştır. Zamanla bu kadınlar mahfili kaldırılmış ve son cemâat yeri, kadınlar mahfili olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Caminin minaresi H.1058/M.1648 ve 1167/M.1753 depremlerinde hasara uğramış, minaresinin bir kasmı yıkılıp, duvarları çatlamıştır.
Bu nedenle cami, H.1177/M.1763 ve H.1178/M.1764'de tamir görmüş, son olarak da 1933 ve 1934 yıllarında esaslı tamirler görmüştür4.
Hadım ibrahim Paşa Camii, hamam ve mektebiyle birlikte bir külliye halinde yaptırılmış olup, bugün hamam ve mektebinden sadece duvar kalıntıları bulunmaktadır. Geniş avlu içindeki külliye binalarından mermer ve üstü açık ibrahim Paşa'nın kabri ile sivri kemerli mermer şadırvan bulunmaktadır.
İbrahim Paşa, ezanın vaktine aşırı özen göstermiş ve sadece bu iş için, bir ev vakfetmiştir. İçerisine koyduğu kum saatlerini, özel makaralarla hareket ettiren bir kişi, evde devamlı bulunur, ezan saati gelince dikili direklere vurularak, müezzin haberdar edilip, ezanın zamanında okunmasını sağlarlarmış. Bu masrafların karşılanması için mütevellinin vakıf gelirlerinden karşılanmasını şiddetle tenbih ettiği 95 sayfalık vakfiyesi H.968/M.1560 tarihlidir5.
2007 yılyında camide onarım çalışmaları başlamış ve 2008 yılının Ramazan ayında bitirilerek ibadete açılmıştır.
Cami surlara çok yakın olup, sur çıkışındaki kapının sağında Bağdadî Haydar Dede, solunda ise Elekçi Baba diye iki zatın türbesi bulunmaktadır.
1.E.H. Konyalı, M.K.Sinan'ın Eserleri, T.Hazinesi, s.92-93; H. Eldem, Camilerimiz s.56.
2.M.K.Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, s.88.
3.Hadîka,c.l, s.29;İst. Abideleri, s.41;T.Öz,İst.Câmileri,c.l, s.75;W.Miiller Wiener Bildlexikon s.416.
4.İst. Kültür ve S. Ansiklopedisi, c.IV, s. 1871;F.Anıtları, s.81.
5.Hadîka, c.l, s.29; K.Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri s.88;İst. Abideleri, s.42.
