Gazi Ahmet Paşa Camii
GAZİ AHMED PAŞA CAMİİ
(Topkapı Camii)
(Ahmed Paşa Cami)
(Kara Ahmed Paşa Camii)
Topkapı Mahallesi, Bicanbağcı Yokuşu 56 numarada ve İstanbul'un yedinci tepesi üzerinde bulunan bu cami, Rüstem Paşa'nın kardeşi ve I.Selim'in kızı Fatma Sultan'ın kocası, Veziri Âzam Kara Ahmed Paşa tarafından bir külliye olarak yaptırılmıştır1.
H.961/M.1554'de inşâsına başlanıp H.965/M.1558 tarihinde tamamlanmıştır. Mimar Sinan'ın yapısı olan bu cami, türbe, sıbyan mektebi, medrese, sebil ve çeşmeden müteşekkildir2.
Dikdörtgen bir plân üzerine kesme taştan yapılmış olup kubbelidir. Altı sütuna altıgen olarak kemerlerle oturan dört çeyrek kubbe (eksedra) ile yanlara açılarak dar ve uzun tonozlarla duvara bağlanmıştır. Böylece müstakil sahanın genişliğine örtülmesinde yarımkubbelerden istifade edildiği gibi bu kubbelerin mail itmelerine karşılık duvarların ortalarına koyduğu ve birbirlerine kemerlerle bağladığı iç istinat ayakları sayesinde üst katları maksure olarak kullanılan Nişler meydana getirmiştir.
Kubbenin doğrudan duvarlar üzerine bindirilmesinden dolayı meydana gelecek yayvanlığı gidermek için kasnağı, ikisi mihrap duvarı önüne, diğer ikisi de son cemâat ve giriş kapısı yönüne gelmek üzere istalâktit başlıklı altı büyük sütunu birbirine bağlamak için yapılan altı kemer üzerine oturtmuştur. Böylece hem iç mimari ahenk elde edilmiş, hem de monümantal ve nazik bir eser meydana getirilmiştir.
Ana kubbeye açılan 18 pencere ile yapının hem ağırlığı hafifletilmiş ve hem de bol ışıkla aydınlatılmıştır.
Şadırvan avlusundan camiye açılan kapı üstünde sade fakat çok azametli bir kemer vardır. Cami harîminden dışarı bakan zemin katın pencereleri on dört adettir. Giriş kapısının her iki yanındaki pencerelerin kapıdan büyük oluşu Caminin en önemli özelliğidir.
Mihrabı sade mermer olup sarkıtlı ve kum saatlidir, Mihrap duvarında alt pencerelerin ve dolapların alınlıkları çini süslemelidir. Minberi de gayet ince işlenmiş şebekeli mermerdir. Kürsüsü ise ahşaptır.
Müezzin mahfilinin tavanı kalem işleri ile süslü olup, XV. asrın nefis hâtıralarındandır.
Cümle kapısının dışında beş büyük kubbeli son cemâat yerinde şadırvan avlusunun revakları diğer üç cephede daha dar ve alçaktır.
Avlunun ortasında bugünkü hali yeni olan şadırvanı dokuz dılılı bir mudalla şekilde sade ve güzel bir tenasübe haizdir3.
Medereseye gelince, tuğla ve taş örgülü duvarları ile avlu revakını kısmen yatık U biçiminde sarmakta, kuzey tarafta dışarı taşan tromp kubbeli dershane dar bir aralıkla odalardan ayrılmaktadır. Dershanenin iki tarafında sekizerden onaltı oda vardır. Nisbeten küçük salonlu tek kubbeli ve dört köşesinde bulunan dershanesi murabba plânlıdır4.
Sibyan Mektebi, külliyenin köşesinde tek katlı, basit, önü revaklı, yola bakan dört penceresi, diğer taraflarında ikişerden yine dört penceresi bulunan ve bir sıra kesme taş, bir sırada tuğladan inşâ edilmiş bir yapıdır.
Bu mektebin yanında baninin çift kubbeli, altı köşeli mudalla plânlı türbesi bulunmaktadır. Bu türbenin dışardan yüksek görünüp içerden alçak görünen kubbesinin çift olma ihtimali büyüktür5.
Dış avlunun sağında caminin hazîresi vardır. Yavuz Sultân Selim'in kızı Caminin ve Hırka-i Şerîf civarındaki okulun bâniyesi Fatma Sultân'ın mezarı türbenin dışındaki hazîrededir.
Kesme taştan ve sağda bulunan minarenin ayrıca bir kürsüsü yoktur. Minare iki duvarın birleştiği yerde yükselmektedir. Gövdesi petekli olup külahı ise taştır6.
1.Hadîka, c.l, s.101.
2.T. Öz, İst. Camileri, c.l, s.146.
3.İst. Ansiklopedisi c.l, s.431.
4.O.Aslanapa. M.S. Hayatı ve Eserleri, s.68;O.Aslanapa, Osm.D.Mimarisi s.222.
5.İst. Ansiklopedisi, c.l, s.434.
6.S.Eyıce İst. Minareleri, s.27.
